Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân nhìn nhận kết quả ban đầu điều tra cháy nổ xe có thể chưa thỏa mãn dư luận, Bộ sẽ tiếp tục nghiên cứu giả thiết xăng dầu là nguyên nhân gián tiếp gây cháy xe.
> 'Chưa thể kết luận cháy xe do chất lượng xăng'

Bộ trưởng Nguyễn Quân. Ảnh: VGP.

Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ là khách mời thứ 12 tham gia chương trình Dân hỏi - Bộ trưởng trả lời trên cổng thông tin Chính phủ, theo chỉ đạo của Thủ tướng từ đầu tháng 3 tới nay. Tại buổi đối thoại trực tuyến với nhân dân hôm nay, Bộ trưởng dành hơn 2 tiếng trả lời về nhiều vấn đề quan trọng của ngành như cơ chế ưu đãi nhà khoa học, tái cơ cấu, đổi mới mô hình quản lý khoa học và công nghệ, cây trồng biến đổi gene, lĩnh vực sở hữu trí tuệ, chất lượng mũ bảo hiểm và đặc biệt là câu chuyện điện hạt nhân, cháy nổ xe cơ giới thời gian qua.

Liên quan tới cuộc điều tra liên bộ về nguyên nhân cháy, nổ xe cơ giới, một nhà khoa học đã nêu quan điểm với Bộ trưởng rằng kết luận ban đầu liên Bộ mới đưa ra không thuyết phục vì không chỉ ra được nguyên nhân làm số vụ cháy nổ xe tăng đột biến gần đây. Theo nhà khoa học này, các kết quả chỉ phản ánh những sự cố hy hữu mà bao năm qua vẫn tồn tại, trong khi đó chỉ trong vòng gần 2 năm rưỡi gần đây đã có 349 vụ cháy, nổ xe máy, ôtô xảy ra.

Bộ trưởng Nguyễn Quân cho rằng cháy nổ xe cơ giới không phải hiện tượng cá biệt của Việt Nam, tất cả các nước trên thế giới đều có hiện tượng này, chỉ khác nhau về mức độ. Tuy nhiên, ông thừa nhận kết luận điều tra công bố mới đây chỉ là sơ bộ, có thể chưa làm thỏa mãn quan điểm của nhiều người khi mà tỷ lệ các xe cháy tăng đột biến trong hai năm 2010 và 2011.

Thủ tướng đã chỉ đạo liên Bộ Công an, Giao thông vận tải, Khoa học và Công nghệ và Công Thương phối hợp xác minh nguyên nhân và đề xuất giải pháp hạn chế cháy nổ xe cơ giới.

"Vừa qua Bộ Công an đã chủ trì cũng các Bộ tổ chức họp báo công bố bước đầu kết quả điều tra cháy nổ. Có thể kết luận chưa làm thỏa mãn quan điểm của nhiều người dân. Nhưng việc cháy nổ xe cơ giới không phải hiện tượng cá biệt của Việt Nam, tất cả các nước trên thế giới đều có hiện tượng này, chỉ khác nhau về mức độ", ông Quân nói.

Tiến sĩ Quân nhấn mạnh: "Xăng dầu chỉ là chất cháy, để nó cháy được phải có tác động của nguồn nhiệt, cụ thể là tia lửa. Có thể xăng dầu là nguyên nhân gián tiếp gây cháy chứ không phải trực tiếp".

Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường và Chất lượng đã vào cuộc lấy mẫu từ các xe bị cháy còn sót lại, lấy mẫu từ các cây xăng mà các xe này đã mua xăng theo khai báo của chủ xe để xét nghiệm.

"Tất cả các mẫu xét nghiệm này đều không vi phạm quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về xăng dầu. Bộ Công an đánh giá, nguyên nhân gây cháy nổ khoảng trên 30% là chập điện, trên 15% là sự cố kỹ thuật khác, còn lại có nguyên nhân khác như vô tình hữu ý của người sử dụng xe gây cháy", tiến sĩ Quân nói.

Xăng kém chất lương đang là nghi can lớn nhất gây hàng loạt vụ cháy xe. Ảnh: Huỳnh Bảo.

Sau kết luận của Bộ Công an, một số nhà khoa học đề xuất các cơ quan chức năng nên điều tra theo hướng khác. Đó là khi các vụ cháy nổ xảy ra, xăng dầu ở thời điểm đó không phải là nguyên nhân trực tiếp, song có thể chất lượng xăng dầu của thời gian trước đó là nguyên nhân gián tiếp gây ra những sự cố này.

"Tôi nghĩ đây là hướng đi tốt để tìm nguyên nhân gây cháy xe cơ giới", ông Quân nói.

Bộ trưởng Nguyễn Quân phân tích, trước đó nhiều tuần, nhiều tháng, thậm chí hàng năm, nếu xe máy có sử dụng xăng dầu pha chất phụ gia gây hại như acetone với hàm lượng cao, sẽ ăn mòn chi tiết động cơ, làm thủng bình chứa xăng, thủng đường ống dẫn bằng nhựa, làm thoái hoá gioăng đệm của động cơ, dẫn tới rò rỉ xăng ở mức độ nghiêm trọng và trong quá trình vận chuyển trên đường, với ma sát của các bộ phận cơ khí với tia lửa của chập điện, rất dễ xảy ra cháy nổ.

Tuy nhiên, khó khăn là chúng ta không thể điều tra, xét nghiệm lại các mẫu xăng dầu của giai đoạn trước vì đã được tiêu thụ hết.

Ông Quân cho rằng, cùng với việc tiếp tục điều tra nguyên nhân gây cháy nổ, các bộ ngành phải kiểm soát thật chặt chẽ chất lượng xăng dầu. Phía Bộ Khoa học thời gian qua đã cùng các đơn vị trực thuộc, phối hợp các Bộ khác thường xuyên thanh tra, kiểm tra, xử phạt và công bố công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng những cây xăng, đại lý vi phạm về đo lường chất lượng xăng dầu.

Thông thường, 3-4 năm, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức thanh tra diện rộng toàn quốc về xăng dầu, kiểm tra toàn bộ mạng lưới phân phối và bán xăng dầu đồng thời xử phạt hàng nghìn cây xăng có vi phạm về đo lường và chất lượng xăng dầu. Tổng số tiền phạt trong những đợt này thường dao động từ 3 đến 5 tỷ đồng.

Trong các đợt thanh tra diện rộng về xăng dầu, Bộ Khoa học và Công nghệ ngoài xử phạt về hành chính đã kiến nghị Bộ Công Thương rút giấy phép kinh doanh nhiều đại lý xăng dầu vi phạm, vi phạm cả về đo lường và chất lượng.

Trước câu hỏi của người dân về chế tài xử phạt chưa nghiêm minh, còn lúng túng, Bộ trưởng Nguyễn Quân cho hay, việc xử lý các vi phạm về chất lượng xăng dầu phải theo quy định của pháp luật. Bộ đã xây dựng và trình Quốc hội thông qua Luật Chất lượng sản phẩm hàng hóa, Luật tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, Luật Đo lường, trình Chính phủ ban hành các Nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong các lĩnh vực này, các mức xử phạt của các Nghị định này phải tuân thủ mức xử phạt chung của Nghị định xử phạt vi phạm hành chính.

Trước đây mức xử phạt không đủ răn đe với mức phạt rất thấp. Vừa rồi mức phạt được nâng lên tới 500 triệu đồng, trong trường hợp đặc biệt còn có các chế tài khác kèm theo.

Theo ông Quân, thực tế, đã có nhiều cây xăng bị thu hồi vĩnh viễn nếu vi phạm nghiêm trọng. Có cây xăng chỉ bị thu hồi một thời gian, điều này cũng nằm trong quy định của pháp luật nếu mức vi phạm không đủ nghiêm trọng. Hoặc doanh nghiệp có thể bị giải thể sau đó thành lập doanh nghiệp mới lại được quyền đăng ký kinh doanh thì cũng không thể loại trừ.

Cuối năm 2011 và đầu năm 2012, cả nước liên tục xảy ra các vụ cháy, nổ ôtô, xe máy gây thiệt hại lớn về người và tài sản. Nhiều nghi vấn về nguyên nhân cháy nổ đã được đề cập, phân tích nhưng nguyên nhân cuối cùng vẫn chưa tìm thấy.

Đại tá Nguyễn Văn Tươi, Cục phó Cục Cảnh sát PCCC và Cứu nạn cứu hộ cho biết, năm 2010 - 2011, toàn quốc xảy ra 276 vụ cháy ôtô và 48 vụ cháy, nổ xe máy. 3 tháng đầu năm 2012 đã xảy ra 115 vụ cháy xe, làm 3 người bị thương, thiệt hại trên 20 tỷ đồng.

Liên quan tới vấn đề phát triển điện hạt nhân, nhiều ý kiến bày tỏ lo ngại về tính an toàn. Tuy nhiên Bộ trưởng Quân cho hay, trước mắt, Việt Nam chưa thể tìm nguồn năng lượng khác vượt qua điện hạt nhân. Dầu và than của nước ta đang cạn kiệt, năng lượng mới, công nghệ mới chỉ là sản xuất nhỏ, giá thành cao, không đáp ứng nhu cầu phát triển của đất nước trong giai đoạn tới.

Tại các nước đóng cửa nhà máy điện hạt nhân, họ là nước phát triển có đủ tiền để mua dầu mỏ từ Trung Đông, mua than hay khí thiên nhiên từ quốc gia khác, nhưng với Việt Nam, tất cả yếu tố đó đều bài toán chưa thể giải đáp. Việt Nam không đủ tiền nhập nguồn nhiên liệu hóa thạch với gia ngày càng cao, cũng chưa có công nghệ sản xuất điện từ năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, gió.

Với nhà máy điện hạt nhân, Việt Nam đã có chương trình hợp tác, tìm kiếm đối tác, trước mắt thuê chuyên gia tư vấn trong việc thẩm định hồ sơ thiết kế cũng như báo cáo đầu tư của chủ đầu tư và nhà thầu.

Về chính sách phát triển khoa học trong gia đoạn 2011 -2020, Bộ trưởng cho biết đến năm 2020, khoa học và công nghệ sẽ góp phần đáng kể vào tăng trưởng kinh tế và tái cấu trúc nền kinh tế, giá trị sản phẩm công nghệ cao và sản phẩm ứng dụng công nghệ cao đạt khoảng 45% GDP. Tốc độ đổi mới công nghệ, thiết bị đạt trên 20%/năm giai đoạn 2016 - 2020, Giá trị giao dịch của thị trường khoa học và công nghệ tăng trung bình 15 - 17%/năm.

Ông Quân thừa nhận nhiều đề tài nghiên cứu khoa học đang xếp ngăn kéo, nguyên nhân là do quy trình thủ tục để tuyển chọn, xét chọn nghiệm thu đánh giá các đề tài, dự án nghiên cứu.

"Bộ Khoa học đang chuyển dần sang cơ chế đặt hàng. Nghĩa là, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương chủ động đặt hàng nhà khoa học. Khi đặt hàng thì theo nguyên tắc, ai đặt hàng người đó hỗ trợ kinh phí, chịu trách nhiệm tiếp nhận kết quả và đưa kết quả vào sản xuất kinh doanh. Cơ chế đã bắt đầu áp dụng từ 2011", ông Quân nói.

Hiện Bộ Khoa học và Công nghệ đang chuyển dân từ tổ chức khoa học công nghệ công lập sang cơ chế hoặc động tự chủ, tự chịu trách nhiệm, tổ chức nào hoạt động tốt hơn sẽ có thu nhập nhiều hơn, làm nhiều đề tài, dự án sẽ hưởng lương nhiều hơn, ai không làm sẽ không được hưởng.

Trong lĩnh vực cây trồng biến đổi gene, theo Bộ trưởng Quân, Việt Nam cần hết sức thận trọng, ở nước ta mới đưa vào sản xuất 3 loại cây trồng là bông, đỗ tương, ngô phục vụ cho chăn nuôi, chưa đưa vào nguồn thức ăn cho con người.

Bộ Khoa học và Công nghệ đã đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, các cơ quan khoa học phải có giai đoạn khảo nghiệm thận trọng, khi nào có kết luận các đáng là những sản phẩm cây trồng biến đổi gene không gây hại với sức khỏe con người, không gây ô nhiễm môi trường thì mới sử dụng đại trà.

Các văn bản về quản lý câu trồng biến đổi gene đã được các bộ ban hành, đặc biệt có Luật đa dạng sinh học đề cập nhiều điều khoản liên quan tới sinh vật biến đổi gene.

Trước thắc mắc về tranh chấp thương hiệu, doanh nghiệp Việt Nam luôn chịu thua thiệt, vị lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng, bên cạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức của doanh nghiệp Việt Nam, các cơ quan quản lý phải cùng vào cuộc hỗ trợ cho doanh nghiệp.

Bộ đã yêu cầu các bộ phận đại diện khoa học công nghệ Việt Nam ở nước ngoài cùng với các cơ quan đại diện ngoại giao của chúng ta tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam, phát hiện giúp địa bàn nào mà hàng hoá Việt Nam có thể đến được, thì các doanh nghiệp sản xuất hàng hoá đó phải sớm đăng ký để bảo hộ thương hiệu, nhãn hiệu hàng hoá của họ ở địa bàn đó để tránh tình trạng bị lợi dụng.

Cũng tại buổi đối thoại, Bộ trưởng Nguyễn Quân bày tỏ những điều còn trăn trở đó là nguồn đầu tư cho khoa học còn ít, cơ chế tài chính khoa học chưa thỏa đáng và chính sách đãi ngộ đối với các nhà khoa học.

"Nếu không có chính sách đãi ngộ thoả đáng, hợp lý và ở mức cao đối với cán bộ khoa học, chắc chắn chúng ta khó có những chuyên gia hàng đầu, khó có tổng công trình sư, kỹ sư trưởng để có thể chủ trì những công trình lớn của quốc gia như cầu dây văng Bãi Cháy, dàn khoan tự nâng 90 m nước, 120 m nước, như nhà máy điện hạt nhân", tiến sĩ Quân nhấn mạnh.

Hương Thu (http://vnexpress.net)